ORIENTAJ MEMORAJOJ.

Originale verkita de Kolonelo H. K. Gordon.

En Japanujo, oni diras, "Ne parolu la vorton, ‘belega,’ ne vidinte ‘Nikko’n’": kiu ja estas vera!

"Nikko" certe estas paradizo de pejzago Japana: la vilago sidas preskau cent mejlojn de "Tokio," sesdek per vagonaro, kaj dudek per vojo, tra la fama aleo de "Cryptomeria" arboj. La propra vilago ja ne estas granda, sed estas la cirkaua arego da temploj, antikvaj, multekostaj, kaj speciale sanktaj. Vi rimarkos la rugan ponton trans la rivero de "Daiyagawa" trans kiu neniu, escepte Lia Mosto Imperia, havas la rajton pasi.

La bela Lago de "Chiuzenji," sidante 4375 futoj da alteco super la marnivelo, kaj cirkauita de altaj montpintoj da ok—kaj naumil futoj, estas atingebla por pied-irantoj. La laga suprajo estas longa po ok mejloj, kaj larga po tri. Salmoj kaj trutoj trovigas en giaj akvoj, kapteblaj per reto pli ol per hoko. Sur la vojiro, vi pasas la 350-futa akvofalo de "Kegon-no-Taki." Apude trovigas la sanigaj sulfursprucoj de "Yumoto."

Tamen, el ciuj tiuj lokoj jam vizititaj la plej satita estas "Miyanoshita" monteta saniga vilago, atingebla de "Yokohama": 31 mejlojn per relo, kaj poste marsante, au portate supren. Hoteloj bonege mastrumataj per Japanoj estas multaj kaj tre favoritaj de vizitantoj: la kuirado estas lau la Franca modo: la aero estas gojiga kaj saniga: kaj trovigas multe da banoj de ambau natura varma kaj malvarma akvo, alkondukataj per bambuaj tuboj de "Ojigoku." Cirkaue trovigas ekskursoj suficaj por vi dum du semajnoj au ec pli. Kiam vi intencas iri iom malproksime, memoru ciam kunpreni gvidon: alie, kredeble vi trovigus dangere konfuzata, precipe en nevizitaditaj lokoj.

La cefa apuda vidajo estas tiu de la bolantaj sulfursprucoj de "Ojigoku," vojirante al la Lago de "Hakone": oni bezonas pasi tre singardeme: malmulto estas inter viaj pied-plandoj kaj la bolantaj akvoj malsupre: vaporo cie levigas cirkaue: la vidajo do estas stranga kaj vere mistera.

Ce la vilago de "Atami" malsupre sur marbordo, trovigas unu "Gejzir," simila al tiuj kiuj oni rimarkas en Islando.

De la alta mont-kolo de "Otome toge" belegaj vidoj estas troveblaj de la ciam mirinda konuso de Fuji.

Longe marsinte, tre placas reveni Hotelon por varma bano, kaj kviete ripozi antau vespermango.

Printempe, cerizarbaroj estas gloraj kun nega florajo: produktante neniun frukton, la Japanoj ilin kreskigas nur por la plezuro de ilin rigardi. Autune, la folioj de "Acer"-arbaroj belege farigas flavaj kaj purpuraj kaj karminaj.

Kiel Hinoj, la Japanoj uzadas tian sterkon por nutri siajn kampojn kia farigas ilin tre malplacaj por pasantoj.

La pli malriculoj, kiuj ne povas ec sin doni ofte la lukson de bano aperas kontraste malpuraj, precipe la infanoj.

La arbaroj estas rimarkinde malplenaj de birdoj kaj bestoj; ni diras "Adiau" al Miyanoshita tre bedaure.

Kioto estas granda loko por artfabrikajejoj: gis kiam oni vidas la klopodon kaj tempon necesajn por fabriki la "CloisonnÉ," k.t.p., oni mankos formigi ideon nek pri modelo de ilia boneco, nek de ilia valoro.

De tie ci vi povas viziti la Lagego de "Biwa": kaj la trairo de la akvorapidajoj de "Katsura" estas spertajo rimarkinda; la novajo kaj ekscitigo vojagante tra oftaj serioj de stonegplenaj kaj bolantaj akvegoj estas memorindaj: la boatoj estas tre maldikaj, kaj la malplej granda eraro vin pensigas ke vi iras guste al detruigo! tamen malfelicoj oni diras estas maloftaj.

La pejzago tra tiuj river-valegoj estas vera kalejdoskopo de natura beleco.

La plej belaj kaj bonevestitaj "Geisha" virinoj trovigas en Kioto: sed Orientaj dancoj kaj muziko nepre ne estas interesaj por Europanaj okuloj kaj oreloj.

La Japanoj, tiel ni ciuj scias, estas grandamantoj de fizika beleco: ce vojaj kurbigoj kie trovigas belaj vidoj, vi preskau ciam vidos bastonetojn, enmetitajn tere, portantajn paperetojn, sur kiuj estas skribitaj de pasantoj poetaj kaj imagaj versetoj. Ili estas lertaj gardenistoj, precipe je miniaturaj gardenoj: ili farigis adeptoj por malgrandigi arbojn, kaj krei monstrajojn el la oraj karpfisoj: ankau por formigi artan pejzagon de stonetajoj, akvofaletoj, lagetoj, pontetoj, k.t.p.

Ni mankis renkonti la rimarkindajn antikvajn gentojn, la "AÏnus."

"Nagasaki" estas nia forira haveno, reirante al Hindujo. La fjordo, ce kies supro sidas la urbo, estas bela. Treege bedaurinde ni ne plu vidis la "Pappenberg" insulon ce la horizonto, sciante ke kun gi fine velkis de niaj okuloj la placa lando de Japanujo.

VIRINO LA NEKOMPRENEBLA. (Parto III.).

El "De Omnibus," humora verko de Barry Pain.

Tradukis Geo. C. Law, kun afabla permeso de la verkisto, kaj T. Fisher Unwin, la eldonisto.

Sed sajnas esti kelkaj homoj kiuj pensas ke omnibusisto estas io inter ordinara servistino sensalajra, universala demandejo, kaj senpaga portisto de pakajoj. Jes, mi estas pacienca viro, kaj mi estas tiel volema fari komplezon al iu kiel iu al mi, sed estas limo kie homa naturo haltigas, tiel oni diras.

La antauhierauan tagon, mi konatigis kun tro multe da tiu gento pri kiu mi aludas; ili venis en amaso. Unue estis maljunulino kiu postulis pinglon kaj demandis cu mi povas prunti unu al si. Mi eltiris pinglon el mia vesto kaj donis gin al si kun afabla rideto. Poste sinjoro demandis cu mi povas diri la korektan horon. Estis du publikaj horlogoj kontrau li, preskau mordantaj lin, sed mi supozas ke estis pli malkare enuigi min ol rigardi ilin. Mi diris al li la horon. Ne estis afabla rideto, sed mi sciigis lin, kaj ne ricevis dankon. Tiam knabo haltigis la omnibuson por demandi cu gi estas iranta kien li scias ke gi ne iras, kaj cu mi havas peceton da fadeno. Mi jus estis trankviliganta kiam dua maljunulino turmentis min. Tio kion si volis, mi imagas, estis kvieta hora interparolado, kaj si elektis min por la honoro car mi estis la plej oportuna. Si komencis demandante cu mi povas diri al si kiom da postmarkoj si devas meti sur ian benitan koverton kiun si tenis en la mano. Tamen, mi estis bonhumora kun si. Sed mi sciis ke la plej posta ricevos esprimon de mia opinio. Tiu ci estis junulino. Si estis bela, si estis bone vestita, kaj mi imagis ke si estis pura; sed si estis la speco da malsagulino kiu turmentas miajn nervojn. Si diris kun malsaga ekrido, "Ho! cu vi povas sciigi min, S^ro Omnibusisto, se la pelto iam malaperas de viaj cevaloj?"

"Mi ne havas cevalojn," mi respondis.

"Mi signifas la cevalojn de tiu ci omnibuso," si diris.

"Ho," diris mi, "ili ne estas miaj; ili apartenas al la Kompanio."

"Kaj cu la pelto iam malaperas?"

"Ne," mi diris, "car ili ne havas pelton; cevaloj havas haron; de tio la vorto—cevalharo."

"Kaj kion vi farus se la haro malaperas?" si demandis.

"Mi farus nenion," mi diris.

"Ne ec se gi malaperas tre rapide?" diris si.

"Ne," diris mi, "ne ec se la cevaloj farigas tiel senharaj kiel mia mano, car ne estus mia afero."

"Mi bedauras sciigi tion," si diris, "car mi volis demandi al vi pri mia katido kiu——." "Sufice, fraulino," mi ekdiris, "sufice. Oni imagas ke mi estas fadenujo, kaj postoficejo, kaj tualetejo por sinjorinoj, k.t.p., sed mi blindu, se mi estos imagata hospitalo por malsanaj katoj! Ne, estas limo, kaj via piedo estas sur gi."

"Ho, vi estas malagrabla!" diris si.

Cu ili ne estas mirindaj kreitajoj? Kaj kiam okazas oportuno gajni ion, ili povas alteni sin.

Ian tagon, viro donis al mi malgrandan fremdan moneron, havantan la sajnon de argento, kio gi ne estis, kaj ne malsimila je la ordinara sespenco.

Gi havis trueton kaj tiu ci donis al mi penson. Mi metis najleton tra la trueto, kaj kunigis la moneron al la omnibusa planko. Kaj nun, mi pensis, ni vidos tion kion ni vidos. Unue, maljunulo eniris, ekrigardis la moneron, cirkauobservis sajne virteme, kaj komencis zumi. Tiam li observis min, sed mi sajnis ne vidi lin. Malrapide li movigis sian piedon super la moneron, kaj kurbigis por kunligi sian botfadenon. Mi vidis lin sercantan tie, klopodantan levi la moneron; tiam li lasis gin kaj residigis. Post momento, li eliris.

Antau ol mi finis ridegon, du sinjorinoj eniris. Ambau el ili vidis la moneron kaj tusetas unu la alian. Baldau unu el ili kurbigis por levi gin. Mi haltigis sin. "Pardonu min," mi diris, "sed kion vi faras?"

"Eklevonta sespencon kiun mi faligis iom antaue," diris si, tute kurage.

"Pardonu min," diris mi; "cu vi estas certa ke tio estas gi?"

"Kompreneble, jes," diris si.

"Mi mem vidis sin faligantan gin," diris la alia sinjorino, "kaj mi vidis gin rulantan tien. Tial ne penu preteksti ke gi estas via, S^ro Omnibusisto."

"Certe ne," diris mi. "Se gi estas sia, si levu gin. Mi nur demandas car mi neniam vidis sin faligantan ion."

Tiam si penadis levi gin, kaj la komedio komencis.

"Gi eble gluigas al io," si diris.

"Jes," diris mi, "gi estas gluata per najleto tra la mezo. Sendube vi faligis la martelon kaj najleton samtempe kiam vi faligis la sespencon—sed se vi observos gin, vi vidos ke gi ne estas sespenco. Cu mi haltigos la omnibuson kaj alportos eltirilon por levi gin? Estas domage forlasi gin, vi scias." La sinjorinoj spiregis, mi povas diri.

"Nu," diris unu el ili, "mi raportos vin pro insultemeco."

"Raportu min," mi diris.

"Kaj estas la lasta tempo ke ni rajdos en tiu ci omnibuso," diris la alia.

"Nu, tio estas grava afero por la Kompanio," diris mi. "Sed, tamen, estas kelkaj personoj en Londono krom vi, kaj mi pensas ke ni povos progresi iel sen via favoro."

Nu, pensu pri tio—du sajne respektindaj, bele vestitaj sinjorinoj, kaj ambau el ili mensogantaj kiel soldatoj por po tri pencoj!

Por pasigi la enuigon de ciutaga laborado, mi ne pensas ke mi iam trovis ion pli bonan ol la monero najlita al la omnibuso planko. Sed post duonhoro, mi eltiris gin. Mi pripensis, iom pli da tio kaj mi ne konfidos al mia patrino du pencojn por alporti al mi bieron sur mia mortlito.

Ian tagon, mi memoras ke dum mi atendis en la "Circus," sinjorino kun hundo volis eniri la omnibuson.

"Gi estas tute sendangerema," si diris.

Je tiu momento, sia hundo atakis mian kruron. "Tio estas nur gia ludeto," si diris.

"Ne grave, sinjorino," mi rimarkis, piedfrapante la hundon en apudan straton, "same tio ci estas mia goja koreco. Kaj mi esperas ke via hundo akceptos tion lau la intenco."

Si volis daurigi la argumenton, kaj la hundo ankau, sed ni formovis.

La policanoj ne satas la senmovadon.

Sed ne imagu ke mi volas ataki la belan sekson. Tute ne; se virinoj ne ekzistas, ni ne estus tie ci. Estas bonaj kaj malbonaj—simile viroj, kaj la sola malsimileco estas ke la virinoj estas malpli facile kompreneblaj. Nature, estas la plej malbonaj kiujn oni plej longe memoras.

Lia fidata servisto profitis de lia longa foresto por viziti sian duonpatrinon kaj siajn naskitojn, antaue pretiginte cion, kion bezonos sia estro.

Sur la lito kusis negblanka cemizo kies brusto diafanigis per pasamento, kaj trukudrajo, paro da travideblaj strumpetoj de blua silko, paro da dancsuetoj tre delikataj, kaj multekosta vesto brodita de argento kaj perloj.

Sur tablo staris ujoj enhavantaj vasojn da pomadoj, pudroj, sapoj kaj kaloroj, por beligi vizagharojn kaj hauton. La servisto estis formovinta la orajn kovrilojn de ciuj tiuj ci ujoj, de multe da odorboteloj kaj mem de juvelujeto, por ke sia iom malpacienca estro povu preni rapide cion, kion li volos. En la vestejo li pretigis la banilon kaj cirkau trionon plenigis per akvo el kiu li aldonos akvon varmegan tiam kiam gi dizirigos. Alfine li eliris, slosis zorge la eksterajn pordojn de la du cambrojn, enposis la slosilojn kaj gaje formarsis al sia patradometo.

Mizerulo! li sin gardis kontrau homa trudo sed tute ne pensis pri birdoj. La dormo cambro havis tri fenestrojn, el kiuj unu estas malferma; ekster gi kreskis brancetoj de arbo kies aliaj brancetoj tusis al la vestibla fenestro de la dua etago. Gako eble supreniris la stuparon, eliris tra unu fenestro kaj enirinte tra la dua sin trovis en la litcambro de la kolonelo. Certe estas ke oni lin vidis malsupreniri per la stuparo kiam li forlasis la domon.

Reveninte post du horoj kaj tri kvaronoj la servisto alportis akvon bolantan por la bano. Gaje fajfante li malslosis pordon, subite audigis ekkrio kaj gemego. Unue li vidis sur skribtablo renversitan inkujon, kies enhavo estis nigriginta plumujon de elefantosto kaj veluran tablo-kovrilon. Ora ringosigelilo kaj du ebonaj plumingoj mankigis, sed pli malfrue trovigis en la banilo, kune kun dancsuo, vazkovriloj, multe da iloj da stalo utilaj por la sciensa kulturo de okulharoj, brovoj, vangharoj, dentoj kaj ungoj: plie, ceno de virinaj haroj kun pendajo de diamantoj en blua strumpeto multe sirita.

Poste sin turninte al lito li vidis la cemizbruston tute cifitan kaj per inko makulitan. Sur la tualettablo estis la difektajo ankorau pli granda; multaj el la odorboteloj renversigis kies fluidajoj intermiksitaj kun pudroj multekoloraj, malpurigis la muslinon kaj paron da gantoj argentegrizaj.

Multe da juveloj, nome, butonoj ringoj, medalionoj ricege cizitaj au emajlitaj, kaj antikvaj moneroj el oro mankis. Tiuj ci en la dauro de kelkaj tagoj trovigis sub mebloj en diversaj cambroj au substuparaj tapisoj.

La servisto ne ankorau reordigis la duonon da la objektoj kiam tondris ce la pordego la frapo de lia estro. Bonsance tiu ci revenis tiel malfrue ke li ne havis (kiel rakontis la lakeo) ec sufice da tempo por blasfemi. Iu diris ke la lakeo guis la malpravajon de tiu tago almenau tiom kiom la faranto mem.

Kompreneble Gako malliberigis gis la postmorgaua foriro de la kolonelo.

Li tiam estinte liberigita paradadis fiera kiel ia venkinta heroo kaj oni lin rigardis kun admiro preskau egala, car lia kontrauulo tute ne estis idolo popola. Tempe li vivadis kviete, sed granda sango lin estis atendanta.

Lau konsilo medicina miaj geonkloj decidis sin transloki en pli varman klimaton, kaj dum jaro vojagi. Tial ke ili devis disigi de siaj bestoj kaj birdoj. Gako donacigis al gardenistedzino, kies Jocjo, Manjo, Vicjo Sonjo kaj iliaj kvar pli junaj gefratoj lin treege deziris, ilia patro ciam estis bonfarema kontrau li, kaj ilia dometo staris malproksime de la cefvojo kaj de malbonaj knaboj: tial ke ni povus kredi ke nia Gako tie estos felica.

III.

Post proksimume tri jaroj mi trapasis la graflandon, kaj mi haltis tri tagojn ce antikvaj amikoj en la urbeto. La duan tagon mi marsis malsupren en la platlandon por vidi Gakon kaj liajn gemastrojn, sed ili ciuj forestis. La dometo staris apud arbeto en kiu la birdo ciutage restis multajn horojn; kelkafoje en la somero li ne revenis ec nokte hejmen. Tie li nun estis.

La infanoj min brue kaj gaje bonvenigis kaj multe al mi rakontis pri la superhoma lerteco kaj amuzigeco de mia amiko, ilia birda kunludanto. Ili diris ke li sendube havas edzinon kaj idojn en la arbetajo, kaj ili atendas ke tiuj ci baldau venos al la dometo, por prezentigi al la familio.

Dum nia parolado pri Gako alvenis la patrino, kiu tute certigis tion kion siaj gefiloj al mi rakontis pri lia plibonigo. "Vere estas ke li kelkfoje dissiras butonojn el kolumoj au manumoj, pendigitaj sur brancoj por sekigi, foje li enmetas sablerojn au polverojn en la buteron au fruktajon, ankau li tro amas tiri harojn kaj tordigi capon au buklojn. Malgrau tiuj ci esceptetoj," diris la aminda virino, "li estas tiel virta kiel ia Kristano, car ni ciuj havas niajn proprajn kulpojn." Tiam Manjo memorigis sian patrinon ke S^o D., maljuna fraulo, volis aceti Gakon po dek-kvin silingoj, granda prezo por monedo, kaj poste proponis livron, tamen sia patro rifuzis, dirante ke neniam, neniel li vendos la friponeton, ec ne po dekoble, ne po centoble la kosto nomita. Ankau sia praavo diris ke neniu devas tion vendi kion donace iu ricevis; plie li diris ke la ceestado de tia birdo alportas bonsancon al la hejmo, samtempe asekuranta gojan vivadon al ciuj la tieaj logantoj. Kaj tiel plu, denove, denove, en simpla boneco la honesta familio penadis trankviligi mian koron rilate al la felicecon de Gako kaj al la alta estimado por liaj mirindaj virtoj sentita de liaj najbaroj, laboristoj, kaj farma mastroj, la forgisto la kuracisto, pastro, postisto, policanestro. Egale lin amegis la lavistinedzo kaj ciuj virinoj en la cirkauajo, sen escepto ec de la malgaja, severa lernejestredzino, la teruro de la tuta paroho.

Kompreneble mi ne kredis ciun vorton el iliaj laudegoj, mi auskultis tamen plezure, kaj plezurege mi ensutis en la manetojn de la infanoj la enhavon de mia monujo, donacon de po ok pencoj, kiun ili goje ricevis kaj mi diris "adiau."

Apenau alveninte al fino de la gardena plektobarilo mi subite audis ekkrion, "Ho! fraulino! jen estas Gako! revenu! revenu!" Mi rigardis, mi vidis mian amikon fiere saltantan de la arbeto al dometo. Mi vidis sed mi ne iris returnen. Mi estis jam malfrua, mi devis rapide marsi. Se li min vidus, se li min rekonus, vere la redisigo estus por ambau tre doloriga. Se, kontraue, li min forgesis....

Neniam mi revidis Gakon, nek la gardenistan familion.