SAVITA DE MORTO.

Originale verkita de Generalo George Cox.

CAPITRO VI.

"Mi arestas vin pro la mortigo de Vilhelmo Thompson," diras rauka voco ce mia orelo, kaj samtempe mi sentas ke mia sultro estas malgentile skuata.

"Vilhelmo kiu?" mi murmuras songe.

"Vilhelmo Thompson," ripetas la voco.

Ploreganta krio audigas en la koridoro; la pordo duonmalfermigas, kaj mia patrino ekkrias "Mia knabo! mia knabo! mia karega knabo!"

"Mi bedauras, sed vi ne povas eniri, sinjorino," diras voco ce mia kubuto, kaj la pordo estas fermata kaj slosata.

La voco de mia patrino revekas min al konscieco, kaj mi cirkaurigardas la cambron. La posttagmeza suno hele enfluetas tra la fenestroj. Apud mia lito staras policano, kaj sekretpolicisto en civila vestajo.

La plena terureco de mia situacio min ekkaptas, kaj mi levas min de la lito kun gemo de malespero.

"Nun, sinjoro, se placos al vi, levigu kaj vestigu, kiel eble plej rapide; fiakro atendas ce la pordo," diras la policano.

Preskau nekonscie mi levigas kaj komencas min vesti.

"Atendu momenton!" diras la sekretpolicisto, "Permesu al mi ekzameni tiun pantalonon kaj veston, antau ol vi surmetos ilin?"

Li sovas la manon en la posojn, kaj elprenas diversajn ajetojn unu post la alia.

"He! du monujoj! Ne multe en tiu ci!" li daurigas, malplenigante la enhavon sur la tualet-tablon.

"Ha! kio estas tio ci?" li ekkrias, ekzamenante la alian. "Tricent livra bankbileto! Guste la sumo! Atesto sufica, tie ci, kio ajn okazos!"

Mi estas simple terurigita de mirego! Du monujoj! kaj unu enhavanta tricent livran bankbileton! Kiamaniere gi povis eniri tien? "Cielo!" mi ekkrias, "mi devas esti preninta gin de la sidejo, erare por la mia!"

"Mi devas averti vin, sinjoro, ke ion, kion vi diras oni povos uzi kiel atesto kontrau vi," diras la sekretpolicisto.

Mi ne faras respondon, sed tute eluzata en spirito kaj korpo, mi finas vesti, kaj tiam diras, ke mi estas preta.

"Mi bedauras, sinjoro, sed estas mia devo," diras la policano, elmontrante paron da mankatenoj.

Mi etendas la manojn: la ferajoj estas lerte alligataj, kaj ni eliras la cambron, la policano antauiranta kaj la sekretpolicisto sekvanta min.

Dum ni trapasas la koridoron, mia malfelicega patrino kaj miaj fratinoj cirkauprenas min freneze, kaj iliaj ploregoj estas korsirantaj.

"Unu parolo, antau ol vi foriros, mia karega knabo," diras mia ploreganta patrino; "Diru, ho! diru al mi, cu tiu ci terura kulpigo estas iel vera?"

"Vere estas, mia kara patrino, ke mi trovis min en la vagono kun la malfeliculo, sed nenia faro mia kauzis lian morton; li pafis sin hazarde."

"Dankon al Dio," ploregas mia patrino, donante al mi unu lastan, amindan, daurantan kison.

Mi pasas tra la dompordo, eniras la fiakron, kaj ni forveturas....

CAPITRO VII.

"Kiel vi decidas, ho jugantaro? Cu vi trovas la kulpigito kulpa au senkulpa je la krimo de mortigo?"

"Kulpa," respondas la jugantestro, en silento tiel profunda en gia egeco, ke la plej mallauta murmureto de iu el la amaso de homoj kiuj plenigis la jugejon, estus estinta klare audebla.

Nepriskribebla sono, simile al murmuro de miksita doloro kaj liberspirado post longa necerteco, levigas el la homamaso, kiu plenigis la jugejon; kaj tiam regas ega silento.

La jugisto ekrigardas min momente, kiel mi staradas en la kulpulejo, kaj tiam en voco tremanta de kortuseco, parolas jene:—

"Francesco Middleton,—Vi estas trovita kulpa je la krimo de mortigo, per jugantaro de viaj samlandanoj. Estis dum nenia subita frenezkolero, ke vi faris la kruelegan agon, car estas pruvite per la plej klara atestado, ke via celo estis rabado; kaj pro tio, vi ne sanceligis oferi la vivon de tielulo via. Via advokato en sia lertega parolado, penis alkonduki la jugantaron doni jugon, ke vi ne estas responda pri viaj faroj pro frenezeco, sed li ne povis produkti ion por subteni tiun pretendon, kaj la jugantaro estis tute prava ne influigi per lia elokventeco. Nur restas al mi la devo dolora elparoli la solan sentencon, kiun permesas la lego. "Cu vi havas ion por diri, kial la mortsentenco ne estu elparolata?"

(Daurigota).

ORIENTAJ MEMORAJOJ.

Originale verkita de Kolonelo H. K. Gordon.

Dum la tri-taga vojiro de "Hongkong" al "Shanghai," la temperaturo sangis en vera malvarmego.

Tiu ci internacia urbo estas kelkaj mejloj de la enfluo de la granda rivero, la "Yangtsekiang," kaj tie oni nin kondukas per vaporsipeto. Se vi logas ce la Klubo, vi gin trovos la plej komforta ie orientflanke de "London."

Sur la mangotablo trovigas ciaspeco de casajo: fazano, leporo, cervajo, sovaganaso, skolopo, kaj skolopeto; la tagmezmango dauras ordinare de tagmezo gis la dua kaj multe da negocistoj alestas, kvazau ce vera Borso.

Malmulte da mejloj ekster la urbo estas tiu bona orienta institucio, la Kampa-klubo, kie oni veturas vespere por lud-tempo.

Vinberoj estas tre oftaj, kaj pro tia kauzo tre malkaraj: la Hinoj ilin antaugardas en silojn por ilin konservi. Oni trovas strangan pus-veturilon de nur unu rado, uzata por homoj, kaj pakajoj. La utilaj Hinaj cevaletoj ja ne estas belaj, sed ili povas porti grandan pezon: kaj, plue, galopi ce kursoj pli rapide ol oni kredus. Vintra-sezonaj partioj ekskursas per kanaloj kaj riveroj sur logboatoj por casi.

Pasante preter la insulo de "Quelpart," apartenanta al "Korea," ni trairis la markolojn de "Shimonasaki," kiuj estas fortege fortikigitaj. Nune, ni estas en la interlanda maro, la fama "Inland Sea" de Japanujo: la arbare-vestitaj montoj, valoj, kaj insuloj estas treege pentrindaj, sed la sipo, pasante meze, estas tro malproksima de ambau bordoj por ilin efektive vidi.

"Kobe" ne estas granda haveno lau largeco, tamen estas tre negocema: konstruajoj, kaj stratoj trovigas en bonega ordo. Japanaj pusveturiloj, nome "Jinrickshaw" (ginriksa, au, serce, kvankam litere, "pull-man-car"), estas komfortaj rimedoj por vojagi tra la tiamaj krudaj enlandaj vojoj, kaj la "kuli" trenistoj kuras rapide po gis ec kvardek mejlojn ciutage. Aranginte pri prezo ce la estro, la trenistoj sin tenas honeste kontrau kontrakto: ili malmulte mangas, kaj trinkas nur busumetojn da "Saki," speco de rizbiero, ordinare trinkata varme: mi gin trovis tre placan kiam bone fabrikita. Mi ofte miras, kial oni ne gin enkondukas en Hindujon; estus multe pli saniga ol la nunaj krudaj alkoholaj likvoroj, kiel, "Toddy," kaj "Arrack."

Oni ciam uzas tiujn pusveturilojn por enlandaj ekskursoj; unu por si mem, kaj alia por porti nutrajojn, pakajojn, k.t.p.

Estas iom strange, sed tiuj ci trenistoj povas fari kurson pli rapide kun sia veturilo, ol sen gi.

Klimato estas tre agrabla. Kompreneble trovigas multaj butikoj por vendo de ciaspecaj kuriozajoj. Manko de sciado de la Japana lingvo estas ja bedaurinda, kaj oni sopiras je la divastigado de Esperanto, kiam la graciaj servistinoj ce la "Tea-houses" (te-servejoj) rideme oferas nutrajon.

Multaj vidindaj ekskursoj trovigas apude: ekzemple, al "Ozaka" la "Birmingham" kaj "Venezia" de Japanujo, kie estas multe da fabrikejoj: ankau la Monerfabrikejo imperia.

Oni devus neniam fari tiajn ekskursojn ne portante sian pasporton, preta por montri kontrau postulo de policano, hotelestro, stacidomestro, k.t.p.: alie, oni eble forkondukos vin al ia urbomagistrato por ekzameno.

La Kastelo, kun gia milita garnizono kaj armilejo, ne devus esti forgesata. Kelkaj stonoj uzitaj por gia konstruajo estas mirinde grandaj, malfacile estas figuri kiel oni povis ilin meti en ilian lokon, car ili estas multe pli grandaj ol tiuj en la piramidoj de Egiptujo: tamen, oni parolas pri ankorau pli grandaj en "Korea." La banejoj de "Arima" estas apude, kaj donas okazon por provi vian taugecon pri marsi, kun "kuli" portanta viajn necesajojn, pakitajn en Japanaj korboj. Tie la du seksoj kune banas, kaj tre modeste: strange estas, kontrau Europa sperto, ke cie nudaj popoloj estas pli modestaj ol tiuj vestitaj: tio estas mia propra sperto en Hindujo, ce la insuloj de "Andamans": kaj mi vidas ke Sir Charles Eliot simile rimarkas rilate la enlandaj logantoj de Orientafriko, en sia jus-eldonita verko.

Li ankau skribas pri la lingvo "Swahili," kiu tie estas la Esperanto inter la enlandaj gentoj, kiel "Hindustani" inter tiuj de Hindujo.

La banoj mem estas tre delogantaj pro la rugkoteco de la varma akvo: tamen, multe da Japanoj tie kunvenas.

Sendube, kiel multe da aliaj malagrablaj aferoj, ili estas bonaj por la sano.

La vojirado de "Kobe" al la haveno de "Yokohama" dauras dudekkvar horojn: oni povas ankau tien iri per fervojo. Dum preskau la tuta dauro lau la marbordo, oni rigardas la sanktan monton de "Fuji" (yama signifas monto: Fujiyama).

Tie ci ni lasis la vaporsipon, gis reveno tempo.

Hoteloj, Kluboj, konstruajoj, stratoj, elektralumo, tramvojoj, butikoj, k.t.p, estas ciuj laudindaj. Kuriozajoj el elefantosto, cizita ligno, kuprafundajoj, lakajoj, porcelano de "Satsuma," "Cloisonne," k.t.p., estas montrataj por vendi ce multaj superaj magazenoj, kaj oni povas aceti ciaspecojn da Europaj provizajoj kaj vestajoj.

Ce la publika Vendejo frue matene oni certe devus iri vidi la lokajn specojn da nutrajoj, ekzemple, fisoj, legomoj, k.t.p.: oni tie rimarkas kankrojn de malgrandaj korpoj kaj treege longaj kruroj, fazanojn kun dudekfuta mez-vosta plumo.

Estas multe da vidindaj lokoj apude: la "Daibuts" ce "Kamakura," grandega kuprafandajo, reprezentanta "Buddha," montranta la saman trankvilan pripensan vizagon, kiel tiu Dio ce la Birmanaj "Pagodas." Ankorau la temploj de "Hachiman": la insulo de "Enoshima," k.t.p.: kvankam iaj temploj estas treege belaj, kaj multekostaj, ec gis milionoj da livroj, tamen, ciodirite, oni iom lacigas je tia aro de vidajoj.

Sed unu, nur videbla ciujare je fino de Oktobro, nin allogas: t.e., la vivantaj floraj "tabloj," kiel teatrajoj, fabrikitaj el kreskantaj "Chrysanthemums": per kiuj la koloro de vizajoj, kaj vestajoj, kaj ec la formoj de la aktoroj estas fidele imititaj.

Pasante trans la ponto, super la fosajo kiu kuras cirkau "Tokio" oni admiros la amason en somero, de rozkolore randitaj "Lotus" floroj (akvolilioj), starantaj el malpalaj grandaj folioj kiuj kovras la suprajon de la akvo.

Oni devus viziti la novan teatron, enhavante 2,500 personojn, el kiuj plimulto sidigas sur planko en malgrandaj logioj: lau Europa vidpunkto, la Japanaj teatrajoj estas tro daurigataj, kaj pro tia kauzo tre enuigantaj.

La vidinda Muzeo trovigas en la Parko de "Ueno," kiu estas vere simila al ia Angla Parko.

VIRINO LA NEKOMPRENEBLA. (Parto II.).

El "De Omnibus," humora verko de Barry Pain.

Tradukis Geo. C. Law, kun afabla permeso de la verkisto, kaj T. Fisher Unwin, la eldonisto.

Mi kutimas je la virinoj kiuj daurigas la faradon de demandoj, sed tiu kiu daurigas respondi kiam oni ne demandas pri io—mi opinias ke si estas pli malbona.

"Mi volas paroleti kun vi," diris unu el tiu gento al mi, "kiam vi finigis la disdonon de biletoj."

"Vi komencu," diris mi.

"La maniero lau kiu la interno de tiuj ci omnibusoj estas meblitaj estas tre malsaga," si diris.

"Mia koro, dum multaj jaroj rompigas pro tio," mi diris.

"Cu vi ne komprenas ke stofo kun tia suprajo kaptas la polvon kaj koton? Mi hontas sidigi sur gi."

"Mi mem," mi diris, "mi starigas. Mi evitas tion tiamaniere."

"Tio kion oni bezonas en Londona omnibuso," diris si, "estas apartigeblaj kusenoj kun moveblaj kaj laveblaj kovriloj, kaj kun glata kaj polurita suprajo kiu ne tenas la polvon."

"Se vi rediros tion malrapide mi elskribos gin kaj donos gin al la estro kiam mi revenos al la omnibusejo, tiun ci nokton. Sed ne tre utilas paroli al li. Vi komprenos ke kiam infanoj rompas la kolon en tiu ci omnibuso la kompanio devas kompensi; kiel estas nur juste."

"Kiel tio rilatas je la afero?" diris si.

"Tiel maniere," diris mi. "Kiam oni metas infanojn sur glatan suprajon en saltanta omnibuso, ili malsupren glitas kaj rompas sian kolon sur la planko. Ni provis gin kaj ni devis kompensi."

"Vere?" diris si.

"Vi povas veti vian vivon pro gi," diris mi. "Poste ni provis nian nuntempan ideon, kiu estanta velura, au iom velurema, tenas la vestajojn de infano kiu ne povas gliti. Se oni metas infanon sur unu el tiuj ci segoj, la sola metodo movi lin estos ke la patrino devos levi lin en suprena direkto. Tiu ci metodo estis speciale elpensita por ni."

"Nu, mi gis nun ne sciis tion," diris si, kaj mi ankau tiel opiniis.

Nu, eble vi imagos ke tio suficis, sed ne. Tiuj spertaj personinoj scias preskau cion, kaj ili ne povas enteni gin,—ili devas disdoni kelkon.

"Cu vi scias," diris si, "ke mi estas elpensinta planon kiu devas interesi la omnibusistojn? Gi senigas la eblecon malhonestigi, kaj tiel evitas ciujn tentojn."

"Jes," diris mi, "ni terure suferas pro tento, sed ne estas malhonestigi."

"Vi intencas diri—ebriigi?"

"Ne," diris mi, "estas mortigi, kune kun la uzo de malbona lingvajo."

"Ho! vi sercas!" diris si.

"Nu," diris mi, "tia interparolado igas viron sercema, cu ne!"

Ne, mi ne komprenas la virinojn.

Unu el la temoj de ilia kredo estas, ke io kio okazas sur omnibuso estas la kulpo de la omnibusisto. Virino eniras blankan Putney omnibuson kun Putney presita cie sur gi, kaj la omnibusisto preskau eksplodanta kriegante Putney. Si pagas la monon, ne demandas, sidadas gis la vetura fino, kaj tiam si diras:—"Tiu ci ne estas Kilburn. Kaj kial vi ne diris ke tiu ci ne estas Kilburn omnibuso kiam mi eniris?"

Ho, jes, ni estas kutimataj je tio. Kia ajn okazas, ni estas kulpaj. Nu, okaze, poso estas rabata sur mia omnibuso, la segoj estantaj arangitaj tre oportune por posrabado. Ne estas ciam eviteble. Kompreneble mi malfermadas miajn okulojn, kaj kiam mi opinias ke ia viro estas suspektinda, li ne ricevas ian oportunon sur mia omnibuso. Tamen, la posrabistoj estas tiel ruzaj ke okaze estas neeble observi ilin.

Antau ne longe, dum mi estis staranta sur la omnibuso, mi sentis ombrelon tiklantan post mian kolon. Mi turnigis, kaj estis ekscitata virino malsupreniranta kaj ekkrianta, "Haltigu la omnibuson! mia monujo estas stelita!" Nu, mi haltigis la omnibuson. Estis tri viroj sur la omnibusa suprajo, krom tiu ci maljunulino, kaj si kulpigis ciun stelinte sian monujon.

Tiam si turnigis al mi kaj diris ke estas mia kulpo permesinte posrabistojn suriri la omnibuson, kaj ke eble ili pagis min por la permeso, kaj ke eble mi mem estis stelinta sian monujon. Policano alproksimigis, kaj si demandis lin kial li estis tie se la sinjorinoj perdas monujojn. Li eltiris sian notlibron kaj elskribis cion—nombrojn kaj nomojn kaj adresojn, kaj la kolorojn de la cevaloj. La Cielo scias tion kion li ne elskribis. Post cirkau kvin minutoj, ni ree formovis kaj la homamaso malaperis. Ni ne estis veturintaj pli ol 100 jardoj kiam tiu benata ombrelo frapis min denove sur la kolo. "Nu, sinjorino," mi diris, pacience, "kaj kion vi perdis nun?"

"Ho," si diris, "mi estas trovinta mian monujon. Almenau, mi jus memoras ke mi ne alportis gin tien ci, nur la pencojn por la vetura kosto. Kia malsagulino mi estas! Sed kial vi ne memoris ke mi ne havis mian monujon kiam mi pagis vin?" Mi ne respondis unu vorte. Mi malestime rigardis sin, turnis mian dorson, kracis sur la straton, kaj komencis fajfi. Se io instruos viron pri gentileco sub enuigaj cirkonstancoj, estas estante omnibusisto.

Okaze, mi utiligas sarkasmon. Mi memoras ke mi tiel agis kun unu el tiuj dimancaj fraulinoj. La maniero en kiu fraulinoj vestigas nuntempe estas nekomprenebla je mi. Ekzemple, ordinara fraulino kiu perlaboras po 10 livroj kun mangadoj ciujare. Rigardu sin dum sia libera dimanco kiam si estas eniranta omnibuson ce la Marble Arch. Ho, estas mirindege! Pri vestajoj kaj stilo si kauzus la Imperiestrinon de Hinujo malesperi kaj forlasi la vestigarton. Nu, mi ne intermetas min en aliaj viraj aferoj. Kiam ’Ankin venas al mi kaj demandas cu la arbitra konduto de la Regnestraro ne boligas mian sangon, mi diras al li—ne—, car mi opinias ke mia sango nek estas afero de la Regnestraro, nek la Regnestraro afero de mia sango. Kiel mi diris, mi ne intermetas min, kaj se ordinara fraulino preferas vesti sin per la tuta mono kiun si povas prunte preni, ne estas mia afero, kaj mi esperas ke tio estas plezuro al si. Sed la fierecon de tia gento mi ne povas sati, kaj mi vidas ke fraulinoj kiuj kondutas sin ordinare, tuj kiam ili orname vestigas, farigas fieraj. Kia estas la kauzo? Mi scias tion kio mi estas kaj mi scias tion kio ili estas. Ili povas vestigi gis ilia vizago nigrigas, kaj ili ne trompas min. Tial cu estas eble ke mi permesos tian genton marsi super mi? Certe ne.

Ian dimancan nokton unu el tiu ci gento altiris la omnibuson. Ni pli malrapidigis, kaj eble estis movantaj po unu colo hore. Sed tio ne kontentigis sin, kvankam si povis eniri tiel facile kiel kisi vian manon, kaj tie mi estis staranta kun mia brako etendata preta entiri sin por ke si ne difektigu. Ho, ne! Ne estis sufice bone por sia fraulina mosto.

"Kiam vi haltigos la omnibuson," si diris, "mi eniros, kaj ne antaue."

Humile kaj pacience mi haltigis la omnibuson, kaj si eniris. Si sidigis kaj elmontris sian pencon. "Jen, prenu gin," si diris.

"Dankon, fraulino, mi prenos gin kiam mi kolektas la monpagojn, kaj ne antaue,"—tiel maniere ehoanta siajn vortojn en ruza maniero.

Tiel, por pli enuigi min, si diris, "Tiu ci omnibuso iras malrapide. Cu vi ne bonvolas supreniri kaj peti la veturigiston plirapidigi la cevalojn?"

"Ne," mi diris, "mi ne bonvolas. Sed se vi deziras rapidi por remeti la vestajojn en komodon, antau ol via mastrino revenos kaj eltrovos ke vi prunte prenis ilin, mi havos plezuron alvokante fiakron."

Ho, si tute ne satis tion, mi sciigas vin. Si povis diri nenion, almenau nenion gravan. Kompreneble, si komencis kalumnii min, sed mi baldau haltigis sin. Mi diris al si ke mi neniam permesis tian lingvajon en mia omnibuso, kaj mi ne komencus pro si. Si devos au fermi la buson au eliri.

Ne, mi ne volis esti malgentila, kaj mi malamas esti malgentila. Ne estas trovebla pli trankvila viro ol mi kiam mi estas servata juste. Sed kiam homoj kiuj ne estas pli bonaj ol mi komencas ordoni min, ne estas ia kialo doni plezuro je mia elspezo. Se okazigas ke estas viro mi respondas rekte por lia klara nacia lingvo.

Se estas virino tiam mi provas sarkasmon.

Jen estas alia okazo.

Mi estis promenanta en la strato, preteriranta fruktistejon, kiam subite granda amaso da grajnoj kaj simo (kiu estis orango en siaj pli bonaj kaj felicaj tagoj) venis fluganta tra la aero kaj eksplodigis sur mia vizago. Felice mi ne estas kion oni nomas pasia viro. Mi jus rigardis en la butikon kaj vidis la virinon kiu jetis gin. Tiel mi diris sarkasmeme: "Cu estas vi, sinjorino, disdonanta viajn senpagajn fruktojn?"

"Ho, la Cielo!" si diris, "cu vi intencas diri ke gi frapis vin?"

"Jes," mi diris, "tia estas la fakto de la okazo."

"Ho, nu," si diris, "mi estis sidanta tie ci eltiranta la putrajn, kaj mi vidis neniun preterirantan. Mi intencis jeti gin en la defluilon. Mi ne celis gin al vi; mi estas certa ke ne."

"Ne," diris mi, "mi ne estis via celo. Tio estas la kialo de mia plendo. La plej proksiman tempon, kiam vi estas forjetanta unu el tiuj ci pecegoj da malsana orangajo, mi estimos gin kiel personan favoron se vi celos gin al mi. Tiam vi ne frapos min!" Nu, tio kolerigis sin. Si levis unu el la putraj kaj demandis cu mi donos aminde al si oportunon por instrui min pli bone. Pro kurago, mi diris, "Tute bone, jetu!" Mi estis staranta en la enirejo, kaj si eljetis. Gi maltrafis min kaj frapis junan policanon starantan ekstere tute en la okulo. Tio donis al mi bonan ridegon. Kaj jen estas alia ekzemplo simila, kie mi sufice suferis por sarkasmigi bovinon.

Mi estas omnibusisto, tio kio mi estas. Sajnas simple, cu ne? Iel, mi mem ne malfacile komprenas miajn devojn. Mi scias por kio mi estas pagata, kaj mi faras tion.—(Daurigota).