CU FIZIKA KULTURO PLIGRANDIGAS SPIRITAN FORTON?

La Unua Premia artikolo en "Health and Strength Gazeto," de 1903.

Tradukita en Esperanto de la Autoro, J. F. H. Woodward.

La respondo al tiu ci demando povas esti tre vera, tamen tre mallonga. Jes! Sed tiu respondo nek interesus nek kontentigus viajn Legantojn, tial ni esploros tiun ci aferon.

Ili do povas jugi por si mem, cu gi ne estos je ilia profito partopreni en ekzercoj, kiuj ne nur plibonigas la sanon de la korpo, sed ankau la povojn de la spirito.

Macfadden demandas: "Kial la homo ne plibonigis fizike, kiel li faris en aliaj rilatoj?"

Li respondas tiun ci demandon jene: "Car li dependis de medicina scienco por sia fizika bonstato."

Tiu ci estas sendube vera pri la estinteco, sed ne pri la nuntempo, escepte pri tio, ke ni ne enhavu tiun grandan klason da personoj, kiuj povas kalkuligi lau miloj en la mondo, kiuj, kiam malsanaj, konfidas tute je carlatanaj kuraciloj por sia resanigo.

Ni konas ke unu rezultato de tia malspriteco estas, ke grandaj nombroj da ili mortas multe da jaroj pli frue ol ili devus, se ili ne prenis tiujn ci carlatanajn kuracilojn, kaj, anstatau ol tio alprenis "fizikan kulturon" kaj permesis al Naturo ordigi tion en la sistemo, kion ili sin mem malrektigis.

Se la malboneco tie ci finigis, gi estus sufice malbona, sed malfelice, ili naskigas en la mondon rason da malfortaj, malgrandaj estajoj, kiu mankas cian econ kiu igas grandajn kaj belajn virojn kaj virinojn, tiajn, kiaj estis la Spartanoj antikve. Ili nek havas fortecon nek grandecon de korpo, kaj estas pli malpli de malforta spirita povo. Tiuj ci kauzoj produktas moralan modelon de malalta grado. Ja ne estas fizika forteco sufica por nutri malfortan cerbpovon; tia estas la opinio de multe da kuracistoj ce la rifugejoj de lunatikoj en Anglujo kaj alilande.

Nu, kio estas la kauzo de tio ci?

Nur estas unu respondo: La malatento je konvena flego kaj pligrandigo de la korpaj povoj, netauga nutrajo, tabakfumo, la drinkajo, kaj malbonmoreco.

Korektu tiujn ci aferojn, kaj, post du generacioj, estos nepra plibonigo ce la raso.

Tiu ci sango jam estas iomete komencita, per la pliuzado de gimnastikoj, kaj per kluboj de nagarto, piedpilko kaj kriketo, inter la logantoj de urboj; kaj, se milita ekzerco estus farinta deviga en cia lernejo, la venanta generacio farigus pli supera je forteco kaj grandeco ol tiu de hodiau; car, kun brustoj plilargataj per plena spirado kaj aliaj atletaj ekzercadoj, kaj konvena fleksigo de la muskoloj de la ventro, mallakso kaj la ftiza mikrobo forpeligus.

Kun la korpo vivigata kaj la cirkauiro de la sango multege plibonigata, la povoj de la spirito kaj la memoro plibonigus lau la sama proporcio, kaj tio, kio nun estas spirita peno kaj cerblacigo, farigus plezuro. Tio ci estas la sperto de centoj da junuloj kaj maljunuloj kiuj faris la penon plibonigi sian sanecon kaj fortecon per "Fizika Kulturo," kaj kiuj sekvis la regulojn de Naturo kaj la konsilo de Shakespeare, kaj "jetis drogojn al la hundoj."

Antaua Unua Premiulo ce Cambridge diris al la autoro ke, dum du semajnoj antau lia ekzameno, li neniam rigardis libron, sed okupis sin de ekzerco sur cevalo, raketoj, kaj gimnastikoj. La rezultato estis ke, kun fresa sana sango kuranta en la tuta korpo, kiam li envenis la cambron de la ekzameno, lia cerbo estis kiel eble plej fresa kaj klara kaj li povis respondi al ciuj demandoj facile kaj akurate. Tiel li gajnis la plej altan honoron de la jaro ce la Universitato. Li diris, ke tio ci ne estus okazinta, se li ne estis uzinta "Fizikan Kulturon," kiu forprenis cian nebulecon de la cerbo. Sekve la spirito estis tiel klara kiel la lumo.

Ni ne povus havi pli bonan ekzemplon ol tio ci, pri la valoro de korpa ekzercado por cerba verko.

Iuj el viaj legantoj nun bezonos scii, kiel gajni altan gradon da korpa sano, kaj spirita potenco.

Nu, la rega vojo tien estas per dieto, ekzerco, banoj, kaj dormo.

Ni konsideros ilin lauvice, car ciu el ili helpas la alian fari sian parton de la afero.

Mi ne nun aludas je preparado por ia speciala konkurso, sed je la ado de bona stato de generala sano, kio ebligos la korpon suferi grandan ekzercon sen sento de troa laceco, kaj kio konservos la cerbon en tre bona kondico preta por serioza lernado, au por la postuloj de vigla komerca vivado.

Dieto.

Sen nutra mangajo, mangata je konvenaj intertempoj, kaj guste digestata, estas certe ke nenia vera progreso povos esti farata. Tauga nutrajo estas la fundamento, sur kiu la forteco de la korpo kaj la povo de la spirito konstruigas.

Estas provite per la esploradoj de D^ro Alexander Haig kaj aliaj scienculoj kiuj faris specialan studon de la afero, ke la plej bona sano, kaj la plej grandaj povoj de persistado estas atingitaj per grenaj produktajoj, fruktoj kaj lakto, kaj ne de viando kaj de alkoholo.

Tio ci estas evidenta pro la venkoj antau ne longe gajnitaj de atletoj en Anglujo kaj en Germanujo, kiuj nur nutradis sin per grenaj nutrajoj, kontrau tiuj, kiuj alprenis viandan dieton.

Oni ne devas mangi pli ol trifoje ciutage, kaj devas esti intertempo de kvar au kvin horoj inter ciu mango. La plej malfrua ne devas esti post la sepa horo vespere. Cia mordajo devas mangigi malrapide, kaj esti multe macata kaj trinkajo ne devas esti trinkata gis unu horo post la mango.

La Unuigitaj Statanoj estas fondintaj "Malrapidan Macon Societon."

Ekzerco.

Promenu almenau du au tri mejlojn ciutage en fresa aero. Metu ekzercilon en via dormocambro, kaj sekvu la instruojn presitajn sur la karto, por dekkvin minutoj tuj kiam vi levigas, kaj por la sama tempo kiam vi estas kusigonta.

Bano.

Prenu varman banon kun sapo almenau unu fojon ciusemajne por malfermigi la hauttruetojn. Tio ci estas necesa por esti en perfekta sano; kaj ankau bano sen sapo, varma au malvarma, ciutage.

Dormo.

Ciam dormu sep horojn neinterrompite, se eble. Dormu kun la fenestro malfermita iom ce la supro, kaj large malfermita dum la somero. La ekzerco varmigos vin antau ol enlitiri, kaj la ekzerco kaj la fresa aero dormigos vin bone. La stomako nur havanta iom, se ion, por digesti, ankau ripozos (se oni ne mangis post la sepa horo vespere) kaj morgaue funkcios multe pli bone.

Je konkludo, se la frauloj deziras esti ja viraj viroj, ili ne devas drinki, ili devas eviti ciujn malbonmorajn kutimojn, ili devas fumi kiel eble plej malmulte (pli bone estas neniam fumi), car ciu el tiuj ci estas malamikoj al forteco, kaj al konvena memkontrolo.

LA XIX^a JARCENTO KAJ INTERNACIECO.

A. Kofman (Odessa).

Antau kvar jaroj, kiam ciu jurnalo, gazeto, jarlibro kaj aliaj periodaj eldonajoj faris la karakterizon de la XIX^a jarcento, oni venis unuvoce al la konkludo, ke tiu epoko estis precipa periodo de internaciaj komunikoj; oni kalkulis la kilometrojn da telegrafaj kaj telefonaj fadenoj, la milionaron da kilogramoj de fervojaj reloj, la kolosalan spezon de internacia komerco, la neimageblan sumon de eksterlandaj leteroj, k.c., k.c. Por ankorau pli substreki la kreskon de la internaciaj rilatoj de la XIX^a jarcento oni citis ekzemplojn, ke la Angloj, Francoj, Germanoj kaj aliaj nacioj sendas intersange siajn infanojn por la someraj tagoj en diversajn landojn kun la celo lernigi al siaj idoj la fremdajn lingvojn. Interalie oni montris, ke la turistaj kluboj vastigis sur la tuta tero, ellaborinte specialajn tarifojn por fervojoj, hoteloj, k.c., por siaj enlandaj kaj eksterlandaj membroj. Mallonge, legante tiujn ci sciigojn, oni efektive povus pensi, ke la nacioj faris grandegan progreson en la interkonatigo. Kio rilatas la fremdajn literaturojn, tiu ci punkto sajnis pli klara ol cio alia; de longe ja ciu biblioteko posedas la tradukojn de ciu pli au malpli konata fremda autoro.

Se tio ci dirigis pri ciuj popoloj generale, kion oni devis diri pri la Angloj? La Angla nacio, kiu havas posedajojn en ciu parto de la mondo, kies sipoj vizitas ciun maron kaj golfon, kies turistoj estas precipe vojagemaj,—la Angla nacio devus unue koni la alilandan mondon, sed ... Cetere, estas preferinde paroligi S^ron Cukovski mem, kiu sufice konas Anglujon kaj la Anglojn.

Jen kion li skribas en la gazeto Odesskia Novosti, No. 6372, pri nia eminenta Rusa verkisto Anton Cehov, mortinta antau nelonge:

"Mi vane atendis kelkajn tagojn, esperante trovi ec unu Anglan gazeton, kiu memorigus la nomon de nia jus mortinta verkisto. Sed gis hodiau nenia gazeto aperigis ec unu linion pri li. Oni skribadis pri la Malacca, oni skribadis pri Nju-Cvang, sed la plej grandan perdon, la plej doloran Rusan malgojon oni ec ne rimarkis....

"Certe, la Anglaj gazetoj ne povas reflekti ciujn interesojn de la lando. Oni devas turnigi al alia fonte. Mi prenas la lastan eldonajon de la Brita Enciklopedio. Mi trovas tie Cefu, Cifu,—la nomo de Cehov malestas! Fine en la artikolo pri la nuntempa Rusa literaturo (XXXII^a volumo de la Enciklopedio, eld. 1902) mi trovas la sercatan karan nomon. Por ne esti kulpigata je paskvilo, mi citas cion diritan tie:

"‘En la sfero de beletristiko, la plej eminenta estas A. Cehov, la ano de la nova partio. Kvankam li estas ankorau juna, li jam montris sufice grandan forton en siaj mallongaj noveloj. Kelkaj noveloj de Gorki, de Ertel, de Jassinski ankau montras konsiderindan kvaliton.’"

"Jen cio. Tio ci estas skribita en 1902, kiam jam ekzistis La Mevo, La Stepo, En la foso de Cehov. Kaj la paralelo inter Cehov kaj Jassinski! Tia facilkora kaj fi-bonanima tintado de fremdaj nomoj pruvas superfluan fojon kiel neinteresa estas por la Angloj cio, kio ekscitas nin Rusojn, kio plenigas nian animon. Sendube la autoro de tiu ci artikolo malestimas la temon de sia skribo, car aliokaze li ne aldonus sian negliga-protektan epiteton ‘sufice granda forto.’ Kia grandanimeco!"

"Cu tio ne estas stranga? La Angloj vojagas pli ol ciuj aliaj homoj, sed fremdajn landojn, la spiriton de fremdaj nacioj ili konas malplej! Edmund Gosse, la eminenta Angla kritikisto ne senkauze skribis en la Heinemanna Internacia Biblioteko: ‘Ni suriras la Alpojn, sed ni ne interesigas je la Svisaj pastoraloj; ni promenas laulonge kaj laularge la fiordoj de Norvegujo, sed en nian kapon ec ne venas la ideo pri la grandaj mondkonceptoj, kreitaj de la verkistoj de tiu ci talentoplena popolo. Kun la Rusaj noveloj ni apenau faris la komencan konon, kaj ni neniam demandis nin, cu ne ekzistas inter la Poloj Pola Dostoevski, kaj inter la Portugaloj Portugala Tolstoj.’"

"Kiel la Angloj konas Tolstoj’on mi jam parolis aliloke. Hodiau, kiel specimenon, mi prezentas al vi perlon de la plej solida, plej serioza informilo Webster’s International Dictionary."

—"L. N. Tolstoj. Rusa novelisto kaj socialisto(?), naskigis en 1829 (?)"

"Tiel ne estas mirinde ke la nomo de Cehov tute ne estas en Webster’s Dictionary.

"Ekzistas ankorau unu fonto, reflektanta la Rusan spiritan vivon. Tio ci estas la jurnalo AthenÆum, organo de la Angla kritiko, kie koncentrigas ciuj autoritatoj de la lando. Ciujare la Julia numero estas dedicata al la revuo de la tutmonda literaturo, kaj la plej granda carmo de tiu revuo estas ke pri Rusujo skribas Ruso, pri Holando—Holandano, k.t.p. En la antaua tempo estis profesoro P. N. Milukov, kiu skribis la revuon de la Rusa literaturo; li estis sekvita de K. Belmont kaj poste de V. Briusov. De tempo al tempo—ekzemple en 1901—la Angla jurnalo sajne opiniis ke la Rusa literaturo tute cesis ekzisti, kaj tial gi donis pri gi nenian raporton. Tamen, kiam la raporto estis, rilate Cehov oni silentis au oni estis tre vortavara. Ciam oni okaze citis la nomon de Andre’ Beli au de D. Merejkovski pli ol de Cehov. Tial oni ne devas miri ke la Angla publiko tute ne konas la nomon de la eminenta Rusa verkisto. Estas vere ke tie ci aperis la traduko de La Nigra Monaho de Cehov, sed pri tiu ci traduko mi ne volas paroli nun, por ne blasfemi sur la fresa tombo.

"Mi scias ankau alian okazon. Mia kolego, Rusa korespondanto, perfekte posedanta la Anglan lingvon, tradukis la novelon de Cehov La Cambro N. 6, kaj prezentis gin al la atenta eldonisto Fisher Unwin. Tiu ci proponis al li reveni post 6 monatoj por povi informigi, cu Cehov estas sufice konata al la Angla publiko. Mia kolego revenis post 2 jaroj kaj ricevis—rifuzon: la eldonisto ne volis riski presi la novelon, car la Angla publiko ne konas la autoron de ‘La Cambro N. 6.’"

Tiu ci artikoleto de S^ro Cukovski ne bezonas grandan komentarion. La nombro de Rusoj, kiuj konas la Anglan lingvon estas tre malgranda, la nombro de la Angloj, kiuj posedas la Rusan, estas ankorau pli malgranda. La XIX^a jarcento, kiu faris "miraklajn" en la sfero de interkomunikigo de nacioj, ne atingis ec tian minimalan sukceson, ke la almenaua konatigo kun la eminenta Rusa verkisto, kiun nun ploras la tuta inteligenta Rusujo. Jen vi havas la XIX^an jarcenton de internacieco! Tiu ci malgoja kaj humiliga fenomeno estas superflua pruvo, ke la nescio de fremdaj lingvoj estas netransirebla barajo por la kono de fremdaj popoloj, de ilia spirito, de ilia literaturo, malgrau la telegrafoj, telefonoj, fervojaj reloj, k.c. Sen internacia lingvo, sen Esperanto, la fremdaj popoloj restos por ciam tero nekonata. Ni levu do alte la lumilon de Esperanto, kaj oni tuj vidos, audos kaj sentos, ke la lingvo internacia estas efektive la plej potenca, kaj samtempe la sola rimedo por ligi la homojn en unu granda familio, almenau samlingva.